Quá trình thuộc da crom công nghiệp và thuộc da thực vật tannin

Quá trình thuộc da sử dụng hóa chất crom hoặc chiết xuất tanin từ thực vật để tác động lên các sợi collagen, tạo ra lớp liên kết bền chắc như một tấm lá chắn bảo vệ da khỏi sự xâm nhập của vi sinh vật bên ngoài môi trường. Đồng thời, công nghệ thuộc da còn góp phần tăng độ đàn hồi, làm mềm và thoáng khí cho da. Phương pháp thuộc da bằng crom tuy tạo ra chất thải gây hại cho môi trường và con người, nhưng ngày nay lại trở nên khá phổ biến bởi ưu điểm tiết kiệm thời gian và chi phí. Trong khi thuộc da crom chỉ mất 1 ngày để hoàn thiện, thuộc da thực vật sử dụng tannin tự nhiên lại cần đến 20-60 ngày và chi phí đắt đỏ gấp 10 lần. Đổi lại, phương pháp thuộc da này tạo ra chất liệu da tự nhiên cao cấp nhất với độ đàn hồi, độ bền và khả năng chống nấm mốc vượt trội, đặc biệt không gây bất kỳ tác động tiêu cực nào đến hệ sinh thái.

Quá trình thuộc da diễn ra như thế nào?

Thuộc da là quá trình xử lý da động vật nhằm tăng độ bền bỉ, dẻo dai cho tấm da, ngăn sự xâm nhập của vi khuẩn phá hủy cấu trúc da. Da thuộc là chất liệu da thật đã thay đổi về mặt cấu trúc protein, bị loại bỏ khả năng trao đổi chất có xúc tác của da, từ đó khiến da khó phân huỷ trong môi trường tự nhiên.

Quá trình thuộc da sử dụng hóa chất hay chiết xuất tự nhiên để ngâm miếng da nguyên bản, tạo sự biến đổi về tính chất, chủ yếu tác động lên cấu trúc protein và các sợi collagen.

Vì thế, thuộc da động vật làm thay đổi một số đặc điểm hoá học của chất liệu da thật tự nhiên nhưng không làm mất đi màu sắc vốn có. Nhìn chung, da thuộc loại bỏ những hạn chế của da sống, mang những ưu điểm như khả năng chống nấm mốc, khó phân hủy, thối rữa đồng thời có độ đàn hồi và dẻo dai cao.

Có các phương pháp thuộc da nào?

Ngành công nghiệp thuộc da đã trải qua hàng trăm năm hình thành và phát triển theo sự tiến bộ của nhân loại. Cho đến ngày nay, có rất nhiều phương pháp thuộc da đã được sáng tạo và áp dụng thành công. Trong đó, phổ biến nhất là thuộc da crom và thuộc da thực vật với những ưu nhược điểm khác nhau. Ngoài ra, phương pháp thuộc da bằng khói thô sơ cũng được áp dụng nhưng không đáng kể.

Phương pháp thuộc da bằng crom

Phương pháp thuộc da crom chiếm 75% trong số các sản phẩm da thuộc hiện nay. Thuộc da crom sử dụng crom sunfat để loại bỏ các phân tử nước khỏi collagen. Các ion crom thay thế nhỏ hơn nhiều so với các phân tử nước trong da, khiến da có trạng thái mềm và mỏng.

Thuộc da bằng phương pháp hoá học chỉ tốn khoảng 1 ngày, tạo thành phẩm da mềm và duy trì được nguyên vẹn màu sắc tự nhiên. Tuy nhiên, phương pháp này thải ra môi trường rất nhiều chất độc hại trong quá trình ngâm da đồng thời ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người thợ thực hiện.

Phương pháp thuộc da thực vật

Phương pháp tannin thực vật sử dụng tannin có trong các loại thực vật tự nhiên như gỗ, hạt và cây bụi để ngâm da với nồng độ ngày càng tăng. Từ đó tạo liên kết bền vững với các sợi collagen, tăng khả năng chống chọi với vi khuẩn xâm nhập từ môi trường bên ngoài.

Do tiến độ tạo liên kết protein của da và tanin diễn ra lâu nên quá trình thuộc da thực vật diễn ra từ 20 – 60 ngày. Thành phẩm da thuộc thực vật sở hữu độ bền bỉ và khả năng chống nấm mốc bậc nhất, đồng thời có mùi thơm dễ chịu của thảo mộc với mức giá đắt gấp 10 – 15 lần so với da thuộc crom.

Phương pháp thuộc da bằng khói thô sơ

Thuộc da bằng khói hay oil tannin là phương pháp thuộc da thô sơ có từ thời kỳ đồ đá. Ở giai đoạn này, người ta bôi dầu lên các tấm da tươi, sau đó xông khói để tạo độ bền chắc. Phương pháp này gần giống với cách chế biến các món thịt trâu, lợn,… gác bếp tại Việt Nam khi sử dụng khói để giữ nguyên liệu được lâu hơn.

Quy trình thuộc da từng bước tiêu chuẩn

Quá trình thuộc da diễn ra sau khi da sống thô được loại bỏ sạch sẽ thịt, mỡ, máu và lông bề mặt bằng cách cạo, nhổ và ngâm trong dung dịch nước muối nhằm ngăn chặn sự sinh sôi của các loại vi sinh vật phân hủy cấu trúc protein của da.

Việc ngâm muối tạo ra sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa hai môi trường, theo đó lượng nước trong da bị hút ra bên ngoài khiến tấm da trở nên săn chắc. Quá trình thuộc da gồm 3 công đoạn chính và được thực hiện bởi những người thợ lành nghề, có ít nhất 10 năm kinh nghiệm và chuyên trách đảm nhiệm.

Chi phí mua một tấm da không hề rẻ, cộng thêm quá trình sơ chế phức tạp và tốn thời gian, bởi vậy không cho phép bất kỳ sai sót nào. Một sự nhầm lẫn nhỏ cũng khiến tấm da bị huỷ, công sức của người thợ trở thành công cốc đồng thời ảnh hưởng đến tiến độ và lợi nhuận của nhà sản xuất.

– Bước 1: Chuẩn bị thuộc da

Các tấm da lần lượt được phân loại dựa vào kích thước, khối lượng, tính chất và mục đích sử dụng. Đầu tiên, người thợ tiến hành tạo độ ẩm cho da bằng cách ngâm nước từ 6 giờ – 2 ngày ở nhiệt độ từ 26-27 độ C, nhằm phục hồi lượng nước có trong da do quá trình vận chuyển và bảo quản sai cách.

Tiếp theo, người thợ tiến hành làm sạch da (tẩy lông, loại bỏ mỡ,…) và ngâm da vào bồn nước vôi trong 12 – 18 tiếng giúp da giãn nở và thấm đều các dung dịch, từ đó tăng tính thẩm mỹ và độ bền.

Sau đó, da được đem đi cán mỏng. Ở công đoạn này, người thợ phải dựa vào kích thước tấm da tự nhiên ban đầu để tính toán chính xác độ dày tấm da sau khi cán. Từ đó đảm bảo sau khi thuộc, bào và hoàn thiện, da đạt được độ dày mong muốn.

Cuối cùng là bước tẩy vôi và làm mềm, loại bỏ lượng vôi dư thừa, giúp da có độ mềm mại và đàn hồi cao. Quá trình này diễn ra ở môi trường có độ pH khoảng 8.3, nhiệt độ tối ưu 37 độ C để loại bỏ các hóa chất kiềm sinh ra khi ngâm vôi. Sự nhạy bén trong quan sát của người thợ ở bước này rất quan trọng. Họ phải kiểm tra bằng mắt thường để đánh giá liệu tấm da đã đạt độ mềm mại cần thiết hay chưa.

– Bước 2: Thuộc da

Bản chất của công đoạn thuộc da là chuyển hóa da tự nhiên thành da thuộc với những ưu điểm như thoáng khí cao, chịu nhiệt tốt, không phân hủy dưới tác động của môi trường và vi sinh vật. Ở bước này, người thợ thường áp dụng một trong hai phương pháp thuộc da phổ biến là thuộc da crom và thuộc da thực vật.

Thuộc da crom sử dụng crom để xâm nhập vào bên trong da, liên kết với các sợi collagen, tạo lớp lá chắn bảo vệ da khỏi sự xâm nhập từ bên ngoài. Thuộc da thực vật cũng tạo ra sự ảnh hưởng lên các sợi collagen, nhưng thay vì sử dụng crom gây phá vỡ một số tính chất, người thợ sẽ dùng chiết xuất tự nhiên để giữ trọn đặc tính tự nhiên nhất của da cho độ bền vượt trội.

– Bước 3: Hoàn thiện da

Da sau khi đã thuộc xong vẫn còn độ ẩm lớn, dễ ngấm nước, bề mặt thô. Vì vậy, da cần được trải qua các bước chỉnh lý, hoàn thiện và sơn phủ bảo vệ sao cho đạt yêu cầu chế tác.

Khác với các loại da giả, da thuộc là chất liệu da tự nhiên có cấu trúc collagen cho độ đàn hồi cao nên càng dùng càng mềm, màu sắc bền đẹp tự nhiên và tuổi thọ lên đến hàng chục năm. Vì vậy, da thuộc được ứng dụng vào sản xuất rất nhiều sản phẩm đồ da như các mẫu giày da, túi ví, thắt lưng, nội thất xe ô tô, bọc ghế da…

Quá trình thuộc da là bước đầu tiên quyết định chất lượng thành phẩm, vì vậy không cho phép phạm phải bất kỳ một sai sót nào. Từ khâu chuẩn bị da thuộc, sử dụng axit hóa để làm sạch, tạo độ ẩm,… đến tẩy vôi và làm mềm, đội ngũ thợ phải thực hiện và quan sát kỹ càng với độ chính xác tuyệt đối, cùng với đó là sự kiểm tra nghiêm ngặt của bộ phận giám sát. Mục đích thuộc da là thay đổi tính chất da động vật, ngăn cản quá trình thối rữa, phân hủy do vi sinh vật gây nên đồng thời làm mềm, tăng độ đàn hồi và thoáng khí cho da. Thuộc da bằng crom có nhiều ưu điểm về thời gian và chi phí nhưng tạo ra hệ lụy cho môi trường, trong khi đó, thuộc da thực vật là phương pháp được khuyến khích áp dụng bởi giữ nguyên tính chất tự nhiên của da và không tác động xấu đến hệ sinh thái.